21 marca na ekrany polskich kin wchodzi film Gustava Deutscha Shirley - wizje rzeczywistości (dystrybucja: Stowarzyszenie Nowe Horyzonty).

Edward Hopper fascynował pisarzy, reżyserów i muzyków, ćmy barowe i bardów nocnego życia. Był malarzem nowoczesności - portretował życie w wielkim mieście. Obrazy Hoppera intrygują, bo są psychologicznymi zagadkami, zatrzymanymi kadrami z sytuacji, które za chwilę mają się rozegrać, albo właśnie się wydarzyły. Napięcie je rozsadza, ale nigdy nie widzimy momentu kulminacyjnego. Gustav Deutsch zaczyna swoje „wizje rzeczywistości” tam, gdzie kończy się narracja malarza. Wychodzi od kilkunastu najbardziej znanych prac artysty, które „ożywają”. Deutsch umieszcza w nich bohaterkę zbiorową, amerykańską everygirl o zwykłym imieniu Shirley, aktorkę offowego teatru, która przeprowadza widzów przez doświadczenie amerykańskiej rzeczywistości w pierwszej połowie XX wieku.

Znajdując się pod wpływem amerykańskiej trylogii Johna Dos Pasosa: The 42nd Parallel (1930),  Nineteen Nineteen (1932) i The Big Money (1936), Deutsch pisał scenariusz filmu z przekonaniem, że nic tak nie odda sytuacji kraju, jak losy wyjętych z tłumu indywidualności. W ich życiu – jak w kropli wody – odbija się wielka polityka, obyczajowość, przemiany społeczne, rewolucje świadomości. Austriacki reżyser doświadczenie Ameryki zamyka w monologach wewnętrznych Shirley. Wydarzenia, nazwiska, mity wpisane w zbiorową pamięć przywołują określone obrazy i nastroje. W ścieżce dźwiękowej pojawiły się autentyczne nagrania audycji radiowych z ubiegłego wieku.

Roman Gutek: „Tytułowa Shirley to atrakcyjna, charyzmatyczna i wyemancypowana aktorka, która jest wierna swoim zasadom. Chce wpływać na bieg historii. Nie akceptuje rzeczywistości Wielkiego Kryzysu, nienawiści na tle rasowym i ery McCarthy'ego. Gustav Deutsch jak zwykle zachwyca wizualną stroną filmu, dzięki której publiczność podczas projekcji ma wrażenie obcowania z obrazem w galerii.” („Gazeta Wyborcza Wrocław”)

Deutsch wybrał Hoppera, bo to jeden z najczęściej cytowanych w filmach malarzy. Inspirował Alfreda Hitchcocka, Jima Jarmuscha, Martina Scorsese, Wima Wendersa, Terrence'a Malicka, Sama Mendesa, czy Andrzeja Wajdę. Sam artysta znajdował się pod wpływem kina noir – w wyborze tematu, kompozycji kadru i oświetlenia, o czym świadczą jego obrazy, m.in.: Night Windows (1938), Office at Night (1940), Room in New York (1932), New York Movie (1939), Intermission (1963). Deutsch pragnie zwrócić uwagę na narracyjny potencjał jego malarstwa.

Autorem zdjęć do filmu jest pochodzący z Polski operator, Jerzy Palacz, współpracownik Ulricha Seidla i Gorana Rebica. Pieczę nad koncepcją koloru trzymała stała współpracowniczka Deutscha, malarka Hanna Schimek, która jest też autorką wykorzystanych w filmie iluzjonistycznych obrazów. W głównej roli wystąpiła Stephanie Cumming, kanadyjska tancerka i choreografka, związana z austriacką grupą tańca współczesnego Liquid Loft.

"Ekranizacje dzieł literackich nie są niczym wyjątkowym, ożywanie dzieł malarskich na taśmie filmowej w sumie też, ale film Gustava Deutscha to coś naprawdę imponującego. Reżyser z niesamowitą dokładnością odwzorował konkretne obrazy kultowego, amerykańskiego malarza – Edwarda Hoppera, wpisał w stworzone przez artystę wnętrza i postacie historię, umiejscowił całość w społeczno-kulturowym kontekście czasów, w jakich żył Hopper. Chcąc zachować wierność malarskiej inspiracji, Deutsch wykorzystał swoje architektoniczne wykształcenie. Świat z dzieł amerykańskiego malarza jest hiperrealistyczny, nie zachowano w nim zasad perspektywy, zjawiska naturalne mają wręcz surrealistyczny charakter, a jednak reżyser i jego ekipa dokonali niemożliwego – przenieśli hopperowską rzeczywistość w najdrobniejszych detalach i szczegółach. W tych kunsztownych realiach równie pieczołowicie zaaranżowana została główna bohaterka – amerykańska kobieta o imieniu Shirley, niezależna aktorka, która na przestrzeni lat styka się z ważnymi dla USA i świata wydarzeniami – wojną, komunizmem, walką o równouprawnienie czarnoskórych obywateli Stanów." (Katarzyna Wolanin)

Gustav Deutsch

zaangażowany w interdyscyplinarne projekty, ceniony reżyser, artysta, architekt, muzyk i fotograf. Urodził się w 1952 roku w Austrii. Studiował architekturę na uniwersytecie w Wiedniu. W latach 80. zaczął kręcić filmy found footage, od początku zajmując się zagadnieniem fenomenologii tego medium. Deutsch podejmuje tematykę istoty kina i podstawowych narracji, określających ludzką tożsamość. Od 1996 roku tworzy serię Film ist, będącą hołdem, a zarazem krytyczną analizą sztuki kinematograficznej, archetypów i mechanizmów nią rządzących.

Ostatnia odsłona projektu - FILM TO. dziewczyna i pistolet znana jest widzom 9. edycji Nowych Horyzontów.„Tytuł nawiązuje do powiedzenia Jean-Luc Godarda, że wszystko, czego potrzeba do zbudowania filmu, to dziewczyna i pistolet. Reżyser połączył tu w zaskakującą całość fragmenty romansów, filmów pornograficznych i propagandowych, głównie z czasów kina niemego, dowodząc, że u zarania X muzy archetypiczny mechanizm a girl and a gun konstruował sposób pojmowania nie tylko sztuki filmowej, ale i myślenia o świecie. Komentarzem do prezentowanych obrazów są fragmenty dzieł Safony, Platona i Hezjoda, co nawiązuje do mitotwórczej roli kinematografii. Tym oto sposobem namysł nad kinem zmienia się w uniwersalną refleksję ogarniającą całość ludzkiego istnienia i poznania. Powstaje urzekająca poezja filozoficzno-filmowa podejmująca tematykę roli kobiet i mężczyzn w świecie oraz ich wzajemnych relacji. To jest kino!” (Paulina Sieniuć, katalog 9. NH). Gustav Deutsch dwukrotnie był gościem festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty.

więcej o filmie i reżyserze