English
Jan Troell
Tadeusz Szczepański:
"Jana Troella opowieści o szwedzkim losie"
6.

Pięć miesięcy po premierze Baśniowej krainy Szwecją wstrząsnęła wiadomość, która zdawała się potwierdzać obawy Troella, że szwedzki błogostan ma wielce iluzoryczny charakter. Na północy Szwecji, w prowincji Västerbotten, w miasteczku Åmsele para młodych Finów na miejscowym cmentarzu dokonała krwawej zbrodni na trzyosobowej rodzinie. Powodem była ich wcześniejsza kradzież roweru i pościg ojca i syna za złodziejami. Już dwa lata wcześniejszy zamach na Olofa Palme, którego przyczyny, okoliczności i sprawcy nie zostali do dzisiaj ujawnieni, poważnie zachwiał poczuciem bezpieczeństwa Szwedów jako ich najistotniejszą potrzebą psychiczną. Jeszcze świeżą, do tej pory niezagojoną ranę w szwedzkiej podświadomości zbiorowej, ponownie rozjątrzył potrójny, całkowicie irracjonalny mord, który burzył egotyczne wyobrażenia o szwedzkiej idylli.

Ten temat stwarzał szansę na dalszy ciąg pytań o duchową kondycję szwedzkiego społeczeństwa, które mimo w pełni zracjonalizowanej organizacji życia zbiorowego nie jest w stanie zapobiec okresowym eksplozjom krwawej przemocy i przerażającym manifestacjom instynktownego zła. Mimo oporu rodziny zamordowanych Troellowi udało się przeprowadzić swój zamysł i trzy lata później odbyła się premiera jego kolejnego filmu pt. Il Capitano (1991).

Troell psychologiczne portrety zabójców sytuuje na tle Szwecji końca lat osiemdziesiątych, która nie przypomina sielskiego krajobrazu charakterystycznych czerwonych domków zatopionych w zieleni wśród skał. Jego bohaterowie błąkają się po dość ponurym, mrocznym kraju, który swoim zaniedbanym wyglądem kojarzy się z jednym z krajów nadbałtyckich w okresie ZSRR. To rzeczywistość przygnębiająca i odpychająca, budzi poczucie zagrożenia. Wrażenie jej nieładu, degradacji i peryferyjności podkreśla stan chaotycznego trybu życia zbrodniczej pary, która bez żadnego celu wędruje po odludnych okolicach szwedzkiej prowincji, utrzymując się z drobnych kradzieży. Znacznie więcej uwagi Troell poświęca tytułowej postaci Jariego, którego neurotyczny, nieobliczalny sposób bycia doprowadził do zbrodniczego czynu. Reżyser stara się dociec jego przyczyn, wyświetlić ukryty w podświadomości mechanizm motywacyjny. Film jest przejmująco prawdziwy w tych miejscach, gdzie reżyser bezradnie przyznaje się do granic swojej wiedzy o tym wydarzeniu, wskazuje na mrok, w którym rodzi się zbrodnia, zdaje się mówić, że ostateczne jej motywacje są niedocieczone i pozostaje nam jedynie niepewny domysł. Opis zachowań tytułowej postaci, czyli jedyna dostępna możliwość scharakteryzowania jego psychiki, wykorzystywana przez Troella z wielką subtelnością i precyzją, przypomina serię fleszy, które z ciemności wydobywają na ułamek sekundy zarysy jakichś sensownych kształtów. Nie składają się one wszakże na jakąś logiczną, spójną całość, lecz sprawiają wrażenie chaosu, który ostatecznie eksploduje w act gratuit krwawej przemocy. I kiedy film zamyka lakoniczna konstatacja: W nocy z 2 na 3 lipca 1988 roku na wiejskim cmentarzu w Västerbotten zamordowano troje niewinnych ludzi: męża, żonę i ich piętnastoletniego syna. Dlatego powstał ten film, opuszczamy kino w poczuciu bezradności, przytłoczeni bezmiarem nieludzkiego okrucieństwa i irracjonalnego zła, które ludzką ręką na ślepo wymierza śmiertelne ciosy.

 

  1 .. 6 7 8 .. 10  
Moje NH
Strona archiwalna 14. edycji (2014 rok)
Przejdź do strony aktualnej edycji festiwalu:
www.nowehoryzonty.pl
Nawigator
Lipiec / sierpień 2014
PWŚCPSN
212223 24 25 26 27
28 29 30 31 1 2 3
Skocz do cyklu
Szukaj
filmu / reżysera
 
Kalendarium Indeks filmów Mój plan Klub Festiwalowy Arsenał
© Stowarzyszenie Nowe Horyzonty
festiwal@nowehoryzonty.pl
realizacja: Pracownia Pakamera
Regulamin serwisu ›