Światowa premiera Winter Sleep, nowego filmu Nuriego Bilge Ceylana, odbędzie się 16 maja na festiwalu w Cannes (konkurs główny). Wiemy już, że film wejdzie na francuskie ekrany w sierpniu 2014. To historia byłego aktora, który z żoną i siostrą zarządza niewielkim hotelem w Anatolii. To miejsce staje się dla całej trójki schronieniem, ale i pułapką, z której trudno będzie się wyrwać.

zwiastun

Nuri Bilge Ceylan urodził się w 1959 roku w Stambule, gdzie studiował elektronikę na Uniwersytecie Boğaziçi. Po uzyskaniu tytułu inżyniera studiował film na uniwersytecie Mimar Sinar. Karierę zaczynał jako fotograf - po latach powrócił do tej pasji, oddając się jej równolegle z kinem. Jego krótkometrażowy debiut Kokon znalazł się w konkursie w Cannes, a kolejne dwa filmy pokazano na Berlinale. Mimo finansowych ograniczeń Ceylan stworzył filmowy poemat najwyższej próby. Dwudziestominutowy Kokon to impresja o skłóconej starszej parze i jej otoczeniu. Podziwiając przepiękne zdjęcia montowane zgodnie z logiką snu, widz nie może jednak nie zauważyć obecnych w filmie symboli przemijania i śmierci.

Miasteczko (Caligari Film Award w Berlinie), Majowa chandra (Europejska Nagroda Filmowa FIPRESCI, nagroda za reżyserię na festiwalu w Buenos Aires) i Uzak (Grand Prix i nagroda aktorska w Cannes, FIPRESCI w San Sebastian) z udziałem tych samych aktorów (w tym kuzynów i rodziców reżysera) tworzą trylogię o prowincji i ucieczce od niej. Głównymi bohaterami Miasteczka są brat i siostra, doświadczający po raz pierwszy kontroli systemu (hymn i czytanki w szkole), gier z otoczeniem (spotkania z głupkiem, osłem i żółwiem) czy odpowiedzialności za własne życie (słuchanie rodzinnej dyskusji). Drugą połowę filmu zajmuje nieśpieszna rozmowa rodziny przy dogasającym ognisku, pełna życiowych, czasem banalnych mądrości, miłości i buntu.

W Majowej chandrze Ceylan bada psyche dokumentalisty, którego kolejny projekt przenosi ze Stambułu do anatolijskiej wioski, w której się urodził. Reżyser namawia rodziców, żeby zagrali samych siebie w jego filmie, a wynikające z tego komplikacje są zarówno tragiczne, jak i komiczne. Ceylan zaciera granice pomiędzy elementami cinéma vérité a wymyślonym scenariuszem, jego niezwykle poetyckie ujęcia natury i ludzi przywodzą na myśl pejzaże Turnera, styl obecny w filmach Terrence'a Malicka, czy Aleksandra Sokurowa.

Uzak to dalszy ciąg Majowej chandry - kuzyn ze wsi proszący filmowca, by pomógł mu znaleźć pracę w mieście, jest tym samym młodym człowiekiem, który puka do drzwi fotografa w Uzaku. W spokojne, poukładane, stambulskie życie Mahmuta wkracza bezrobotny Yusuf, odsłaniając jałowy charakter egzystencji artysty. Na tę melancholijną historię składa się powolny upływ czasu, przestrzeń przechodząca w nicość, związek między dwoma mężczyznami ginący w zalążku, pustka, która nigdy nie zostaje wypełniona czymś znaczącym, życie, które w końcu ukazuje swoją prawdziwą naturę. Ceylan kreśli w Uzaku sugestywny krajobraz emocjonalnego spustoszenia.

W Klimatach, wyróżnionych nagrodą FIPRESCI w Cannes, reżyser obsadził siebie i żonę w opowieści o kryzysie pary. Trzy małpy przyniosły mu nagrodę za reżyserię w Cannes za rodzinny dramat o zdradzie.

Karierę Nuri Bilge Ceylan zaczynał od fotografii i obecnie uprawia ją równolegle z kinem. Między dziełami z obu obszarów zachodzą ścisłe związki, co szczególnie rzuca się w oczy w sposobie pokazywania surowych anatolijskich pejzaży w jego kolejnym filmie, nagrodzonym Grand Prix w Cannes kryminale - Pewnego razu w Anatolii. W 2010 roku podczas 10. MFF Nowe Horyzonty mieliśmy okazję oglądać we Wrocławiu monograficzną wystawę reżysera Turkey Cinemascope. W fotografii Ceylan eksperymentuje z czasem naświetlania i wywoływaniem, podbijając kontrasty między planami, uzyskując intensywną, niemal namacalną fakturę. Widać też, jak wiele czasu minęło przed naciśnięciem migawki, jak długo musiał czekać lub szukać tak oryginalnej kompozycji kadru, jak bardzo ujawnia się tu pora roku i dnia. W portretach godna podziwu jest wnikliwość w pokazaniu doświadczenia ich bohaterów. Spojrzenie zdystansowanego estety, introwertycznego melancholika Ceylan przenosi do swojego kina.

Filmografia:

1995 Kokon / Koza / Cocoon (kr.m.)

1997 Miasteczko / Kasaba / The Small Town

1999 Majowa chandra / Mayis sikintisi / Clouds of May

2002 Uzak / Distant

2006 Klimaty / Iklimler / Climates

2008 Trzy małpy / Üç maymum / Three Monkeys

2011 Pewnego razu w Anatolii / Bir zamanlar Anadolu'da / Once Opon a Time in Anatolia

2014 Winter Sleep