W ramach Nocnego Szaleństwa na Nowych Horyzontach pokazywano już krwawe horrory, kino z Bollywood czy japońskie erotyki. Bohaterką sekcji stanowiącej wytchnienie od ambitnego repertuaru tym razem będzie kaseta wideo. Czeka nas powrót do VHS z humorem i nostalgią.

Z Janem Topolskim, który wraz z Grzegorzem Kurkiem przygotował program tegorocznej odsłony Nocnego Szaleństwa, rozmawia Piotr Guszkowski.

Wydawać by się mogło, że kaseta wideo to przeżytek - skąd więc pomysł, żeby poświęcić VHS tegoroczną odsłonę Nocnego Szaleństwa

- Jasne, VHS to przeżytek, jeśli chodzi o technologię. Niemniej wręcz przeciwnie, jeśli chodzi o aspekt historyczny, estetyczny cy socjologiczny. Magnetowid i kaseta uwolniły kino od wielkich studiów, centralnej dystrybucji, cenzury i układów. Nieprzypadkowo zainicjowały rozkwit erotyki i porno, czemu hołd po latach złożył Paul Thomas Anderson w „Boogie Nights", ale także wszelkiego rodzaju produkcji amatorskiej i niezależnej - czego dowodem jest m.in. „Tarnation" Jonathana Caouette'a. Każdy mógł nagrywać i montować na domowym, przenośnym sprzęcie - kino trafiło pod strzechy. Pojawienie się VHS miało też inne konsekwencje.

- Szeroka sieć wypożyczalni wideo spowodowała wywrócenie gustów do góry nogami. Nagle okazało się, że produkcje nieudolne, pokraczne, kiczowate, żenujące - znajdują tłumy odbiorców. To przykładowo obecne w programie cyklu kultowe horrory „Tales from the Quadead Zone" i „Black Devil Doll from the Hell" z polowy lat 80., gdzie krew leje się hektolitrami, a potwory skrzypią od gumy. Zarazem od początku swego poj awienia się, VHS j ako pozornie demokratyczne medium analizowano w kontekście seksu, przemocy i perwersj i, by wspomnieć tylko "Seks, kłamstwa i kasety wideo", „Wideodrom" czy „The Ring - Krąg", Wątek przeklętych kaset albo nagrań, które nigdy nie powinny powstać czy zostać ujawnione, powraca w filmach „Magisterka" - czyli wczesnym thrillerze Amenabara, oraz survival horrorze „The Poughkeepsie Tapes" Dowdle'a, które również pokażemy. Na czym właściwie polega i skąd się wzięto zjawisko VHS-manii.

- Dziś, po trzech dekadach, wideo zniknęło z tynku, kasety ustąpiły miejsca DVD, ale wypożyczalnie i tak nie wytrzymały tsunami internetu. Jednocześnie pokolenie ówczesnych pryszczatych nastolatków dorosło - albo i nie - tęskniąc za czasami swego dzieciństwa. Nadeszła retromania, trafnie opisana przez Simona Reynoldsana gruncie muzycznym: powroty do estetyki lat 70. czy 80., mieszanie jej ze stylami współcześniejszymi, międzykulturowe i międzypokoleniowe kolaże. W tym nurcie działa trójmiejski kolektyw VHS Hell, który przygotuje na Nowe Horyzonty nocny maraton filmów puszczanych z oryginalnych kaset z polskim lektorem, reklamami i trailerami z lat 90. Tytuły „Nightbeast", „Samurai Cop" i "American Hunter" mówią same za siebie. A jako kwintesencję retromanii można potraktować dowcipny i dynamiczny dokument "Adjust Your Tracking" o kolekcjonerach kaset, ale też uroczy artystowski debiut punkowy „Video Diary of a Los t Girl". Nie można zapomnieć o home mo-vies nawiązujących do stylistyki prywatnych, amatorskich nagrań - czy je też zobaczymy we Wrocławiu.

- To jeszcze inne oblicze retromanii. Powrót do wszelkiego rodzaju amatorskich home movies, montowanych obecnie w programy prze-śmieszne w stylu cyklu „Everything is Terrible" śledzącego najbardziej kiczowate urywki, czy refleksyjne - jak montaż polskich filmów rodzinnych u Tomasza Dubiela. Oba będą obecne w programie festiwalu.

("Metro")